'Büyük Buhrana Hazır Olun'

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan, koronavirüs nedeniyle insanların evine çekilmesini, pek çok aktivitenin askıya alınmasını, bir yıllık durgunluğun büyük bir depresyon anlamına geleceğini söyledi.

Tüm dünyada yaşanacak sorunların Türkiye’de de ortaya çıkacağını, işsizliğin artacağını vurgulayan Manukyan, “Şu dönemde yatırımcıların ana amacı sermayelerinin en azından bir kısmını korumak olmalı” dedi. 

– Koronavirüs dünyayı sardı. Küresel ekonomik faaliyette hızlı bir düşüş var. Buna karşı ekonomik anlamda önlem almak mümkün mü? 

Bu sorunun cevabı aslında virüsün etkisini ne süreli göstereceğine bağlı. Mayıs döneminden sonra etkisinin kaybedeceğini iddia eden modeller kadar bir yıl sürebileceğini iddia eden modeller de var. İnsanların evine çekilmesi, pek çok aktivitenin askıya alınması, bir yıllık durgunluk, büyük bir depresyon anlamına gelecektir. Buna yönelik bir önlem elbette mümkün değil. Ben Çin’de yaşananların ışığında daha kısa vadede virüs tehlikesinin azalacağını baz alıyorum. Böyle bir durumda kamunun iki görevi bulunuyor. Birincisi, darbe alması kaçınılmaz ekonominin ve aktörlerin hasarının hafifletilmesi. İkincisi, reel sektör üzerinden gelmesi kaçınılmaz şoktan finansal sistemin az hasar alarak çıkması. 

DARALMA KAÇINILMAZ
– Koronavirüsün uzun süreli etkileri olacak gibi görünüyor, bu durum dünya ekonomilerini nasıl etkiler, en çok hangi bölgeler zora girer? 

Virüsün etkilerini hizmet sektörü ve endüstri için ayrı ayrı tartışmamız gerek. Her ikisi de büyük darbe yiyecek olmasına rağmen endüstri biraz daha hızlı toparlanabilir zira ötelenmiş talep kavramı onlar için daha geçerli. Ancak hizmet sektörünün durumu biraz daha zor olacak. Bugün alınan tedbirler gereği bir kafeye gidip kahve içmiyorsunuz. Ancak iki ay sonra önlemler gevşediğinde kafeye gidip bugünden kalan kahve hakkınızı da kullanarak iki kahve içmeyeceksiniz. Talep kayboldu ve dönmeyecek. Ama otomobil alma fikrinizi mart ayında gerçekleştiremezseniz bile kasım ayında işler düzeldiğinde alabilirsiniz. Bu nedenle hizmet bazlı ekonomiler ki Batı daha ağırlıklı böyledir, daha fazla etkilenecek. Elbette bir daralma kaçınılmaz. 

İŞSİZLİK ARTACAK 
– Öyleyse daralmaya bağlı dünyada ciddi bir işsizlik artışı da olacaktır. 

Virüsün etkisini önce Çin verilerinde gördük ve yatırımlar 2008 döneminde bile olmadığı kadar azalmış durumda. İhracatta ciddi bir geri çekilme, perakende satışlarda çöküş var. Şirketlerin buna ilk tepkisi işten çıkarma olacağı gibi yayılmayı önleyecek adımlar da hizmet sektörünün daralmasına neden olacak. İkinci aşamada ise işsizliğin artması talep düşüşü olarak ortaya çıkacağından sorun daha da büyüyecek.

DOLAR DAHA DA ARTACAK
– Elinde az birikimi olan yurttaşa ne öneriyorsunuz? 

Şu an sağlıktan sonra en önemli şey, düzenli bir gelir. Dolayısıyla elbette borsada fiyatların çok ucuzladığını veya XYZ ürünlerinde alım için iyi bir nokta olduğunu sık sık duyacağız ancak bahsettiğiniz tarzda bir insan için mevduat, bono veya temettü getirisi gibi sabit bir nakit akışını daha fazla önemsiyorum. 

– Herkesin bu süreçte merak ettiği, dolar ne olacak, altına yatırım yapmalı mıyım, petrol ne olacak… Öngörünüz nedir? 

Dolar, sistemin üzerinde kurulduğu para. Bu nedenle kriz, dolar fiyatını yükseltecektir. Şirketiniz satış yapmıyor ama ödemesi gereken borçları, fonlaması gereken stokları, kiraları vs. var. Bu nedenle dolar talebi artmaya devam edecek. Altın, krizler için koruyucu olsa da önce nakit önem kazanır ve altın da nakde geçmek için satılır. 1929 krizinde para eşittir altındı, şu anda ise altın standardında değiliz ve hiyerarşinin tepesinde dolar olduğundan yükseliyor. Petrol fiyatları birkaç ABD üreticisinin iflas haberi geldiğinde dip yapacaktır. Körfez ülkelerinin para birimleri ve dolar çıpaları da risk altında. Büyük bir eğerden bahsediyoruz, virüs Haziran 2020’de etkisini kaybeder senaryosu doğru ise orada büyük mali paketler, çok düşük merkez bankası faizleri ve muazzam bir likidite olacak. Hiçbir hükümet ve merkez bankası bunları geri çekmek için acele etmeyecektir. İşte bu senaryoda yeni bir varlık balonu görebiliriz. Yani bonolar hariç, altın, hisse vb. menkuller yükselir, dolar geriler. 

REEL EKONOMİDE DEPREM 
– Fed’in yanı sıra birçok ülke merkez bankasının acil faiz indirimlerine gitmesi de paniği azaltmadı, neden? 

Bu kez sorun paranın fiyatında değil. Şu anda finans piyasalarını “kurtarsanız” bile reel ekonomide yaşanan deprem nedeniyle bunun uzun vadede bir anlamı olmayacaktır. Destek verilmesi gereken reel sektör ve istihdam.

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

AVRO BÖLGESİ VE ÇİN ZAYIF
– 2008’deki gibi bir küresel finansal kriz beklemeli miyiz? Değilse nasıl bir krizle karşı karşıya kalacağız? 

Krizin bir iki aydan daha uzun sürmesi durumunda maalesef bekleyebiliriz, hatta 1929 tarzı da bekleyebiliriz. (1929 Dünya Ekonomik Bunalımı veya Büyük Buhran temelde ABD’de borsanın çöküşüne ithaf edilse de dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, toplam üretimin yüzde 40’ın üzerinde ve dünya ticaretinin de yüzde 65 azalmasına neden oldu.) Şu anda havayolları, hizmet sektöründe bazı alt sektörler, krizden daha önce global otomotiv sektörü, petrol ve ilgili sektörler zaten çok büyük baskı altında. Avrupa Birliği’nden kamulaştırma sesleri geliyor.